İspanya Genel Bilgiler

Merhabalar, harika bir İspanya gezisini ardından anlatacak tabiki çok şeyim var😊 Gezi rotaları için ayrı ayrı yazılar yazmayı planlıyorum ama önceklikle genel bir bilgilendirme yazmak istedim 😍
İlgilenenler hadi buyrun başlayalım.

İspanya geçtiğimiz son iki yıl içerisinde kendi nüfusunun tam 3 katı turist (yaklaşık 150 milyon) misafir ederek bir dünya rekoru kırdı. Turizmde yaşanan bu yoğunluğu göz önüne alarak program akışımızı kontrol etmek ve tedbirli olmak gerekir. Ülkede para birimi olarak sadece Euro geçerli ve kredi kartları her yerde rahatlıkla ve güvenli bir şekilde kullanılabiliyor. 

Barcelona'ya yukarıdan bir bakış

Gezilecek tüm şehirlerde ve bu şehirlerin kalabalık noktalarında tırnakçılık denilen hırsızlık olaylarına dikkat etmek gerekiyor. Hırsızlar çantaların içinden sessiz ve derinden faaliyetlerini gerçekleştiriyorlar. Taksi hizmetleri genel olarak oldukça pratik, hesaplı ve güvenli olduğu için özellikle şehir içi ulaşımlarda tercih edilebilir, halk otobüsleri, metro ve tren tüm ulaşımlarda rahatlıkla kullanılabilir, yanlız hırsızlık olaylarına çok dikkat etmek gerekir. 

İspanya’da genel anlamda dil konusunda iletişim problemleri olabilir. İngilizce dili oldukça az konuşulan bir ülke olarak, genellikle Akdeniz insan profilindeki İspanyollar elinden geldiğince her konuda yardımcı olmaya çalışır ancak İspanyolca dilinde 😊 Bu yüzden yanımıza ufak bir Türkçe-İspanyolca mini sözlük alabilir veya akıllı telefonlardaki google translate hizmetini kullanarak birçok yerde zaman kazanabiliriz. İspanyol kültürü genel anlamda Türkiye kültürüne büyük zıtlıklar oluşturabiliyor.

Toplam 19 özerk yönetim bölgesinden oluşan İspanya’da toplam 47 milyonluk nüfus içerisinde resmi olarak İspanyolca dışında 6 farklı dil konuşulur. 

Özellikle en önemli fark zaman kavramı. İspanya’da gün sabah 10 gibi başlıyor ve mağazalar, dükkanlar bu saatten sonra açılıyor. Sabah 8-8.30 gibi devlet ve özel sektör mesaileri başlıyor. Öğlen 13-14 arası tüm işyerleri ve çalışanlar siesta molasına giriyorlar. (Büyük mağazaları ve restoranları dışında tutuyorum). Akşam saat 18-19 dan sonra hayat tekrar canlanmaya başlıyor ve mağazalar tekrar açılıyor veya açık olanlar hizmetlerini yaklaşık saat 21-22 arasına kadar sürdürüyorlar. Restoranlar gece saat 24'e kadar genelde hizmet veriyorlar. Türkiye’de gün ortası olarak yaşadığımız saatler İspanya’da daha geç saatlerde gerçekleşiyor ve ziyaret edeceğimiz tüm şehirler için saat 15 ten itibaren saat 20’ye kadar sıcaklıklara dikkat edilmelidir. 

Mevsimin en sıcak döneminde Afrika üzerinden gelen Siroco kavurucu rüzgarlarının etkisi bu saatlerde fazlaca hissedilmektedir. 

İspanya’ya tatile çıkarken ünlü roman yazarı Dan Brown’un tüm dillerdeki popüler son romanı ‘Başlangıç’ı satın alıp okuyabilir, ve yine netflix dizileri arasında en çok reyting alan ‘Casa de Papel’ serilerini izleyerek Madrid ve İspanya’nın en gözde yerlerini hikayeler ve kurgular eşliğinde tanıyabilirsiniz.


*İSPANYA MUTFAK KÜLTÜRÜ* 

Türkiye'deki gastronomi ve yemek yeme kültürümüz ile karşılaştırdığınız zaman Ispanyollar günde 4 öğün geleneğine sahip denebilir. Sabah kahvaltısını sadece bir kahve ve kruvasan ile geçiştirirler. Öğlen kallavi ve uzun bir yemek yenir. 2-3 saati bulabilir. Tapas denilen aperitif mutfak kültürü öğleden sonra gece restoranlar kapanana kadar heryerde karşınıza çıkar. Akşam ve gece iki ayrı tapas saati veya saat 21den itibaren uzun akşam yemeklerini tercih ederler. Restoranlarda servis genellikle çok yavaştır ve ağırkanlı garsonlar sabırlarınızı zorlayabilir😊

• Aceite de Oliva (zeytinyağı) İspanya mutfağının en büyük sırrı zeytinyağlarıdır. En küçüğünden en büyüğüne tüm mutfaklarda sadece ve sadece zeytinyağı kullanılır. Dünyanın en büyük zeytin tarımı ülkesi olan İspanya’da, vatandaşlık belgesi olan yaklaşık 150 milyon zeytin ağacı bulunmaktadır (kişi başına 3 ağaç). Ağaç başına AB (EU) den 10€ sübvansiyon alan İspanya zeytin ve zeytinyağı üretimine  çok ciddi yatırımlar yapmaktadır. Kooperatif tarımcılığının dünyada en ileri olduğu ülkelerin başlarında gelen İspanya’da rekolte problemi olmadığından, üretilen tüm zeytinyağları taş baskı veya gerçek soğuk sıkım yöntemi ile üretilir ve butik tarım ürünleri olarak 0,01-0,4 asidite değerleri ile tüm raflarda ve mutfaklarda yerini alır. Zeytinyağı tadımı genellikle şarap tadımındaki gibi boğaz-geniz bölgemize yakın dokundurularak, acılık, burukluk ve koku değerleri ile test edilir. Silvestre denilen tıbbi yabani zeytinyağı üretiminde de İspanya’nın Endülüs bölgesi dünyada birinciliğe sahiptir. Fiyat olarak litre başına 400€ gibi astronomik fiyatlara kadar çıkabilmektedir. (Sınırlı, limitli üretim). Normalde litre başına, çok kaliteli zeytinyağı ve şarap ortalama fiyatları olarak 2 -10 €  arasında düşünülebilir. 10€ üzerindeki fiyatlarda tamamen rezerve ve özel ürünler ile karşılaştığınızı düşünebilirsiniz.  


• *ANA YEMEKLER*
 o Paella (safranlı pilav); İspanya’da hemen hemen her bölgede yapılır. İyi bir paella yemek için yaklaşık 30-40 dakika beklemek gerekir. Kendi özel tavası olan ‘paella’ da pişirilen safranlı pilavın değişik çeşitleri vardır. Geleneksel olanı tavuklu olan ‘paella de pollo’ (paeyya de poyyo) dur. ‘Paella mixta’ karışık etlidir. ‘Paella de marisco’ ise deniz ürünlerinden yapılır ve en çok tüketilen ve beğenilen şeklidir. Bir de lezzet açısından fazla tercih edilen ‘paella negra’ bulunmaktadır ki mürekkep balığı sıvısı ile yapılmaktadır ve hafif afrodizyak etkisi olduğu bilinmektedir. Paella yemek için özellikle sadece bu yemeği yapan yerleri tercih etmek lezzet açısından daha doyurucu olacaktır. Yemekte kullanılan İspanyol safranını 3-4 € / gram olarak bazı marketlerde satın alabilirsiniz. Madrid San Miguel pazarında tadım yapabilir, arzu edenler paellanın anavatanı Valencia şehrinde de tadabilirler.

Paella

o *Et yemekleri*
İspanya’da et tüketimi oldukça yüksektir. Etin her türlü çeşidi marine edilerek kullanılır ve ana yemeklerde çok tercih edilir. Genellikle ‘entrecot’ (antrikot), ‘solomillo’ (biftek), ‘costillas-chuletas’ (pirzola), ‘alitas’ (kanat) şeklinde menülerde karşınıza çıkar.

▪ Ternera  ; Dana eti
▪ Cordero (kordero) ; Kuzu eti
▪ Pollo (poyyo)  ; Tavuk eti
▪ Pavo   ; Hindi eti
▪ Conejo (konejo) ; Tavşan eti
▪ Toro   ; Boğa eti
▪ Rabo de Toro  ; Boğa kuyruğu
▪ Cerdo (serdo)  ; Domuz eti

o Deniz Ürünleri
İspanya deniz ürünleri konusunda Dünyanın en zengin seçeneklerini ve yemek kültürü sunan ülkelerinden biridir.
▪ Boquerones  ; Hamsi
▪ Sardinas  ; Sardalya
▪ Caballa  ; Uskumru
▪ Bacalao (bakalao) ; Mersin – Morina balığı
▪ Trucha   ; Alabalık
▪ Merluza  ; Mezgit benzeri
▪ Salmon  ; Somon
▪ Lenguado  ; Dil balığı
▪ Atun   ; Okyanus ton balığı
▪ Lubina   ; Levrek
▪ Dorada  ; Çipura
▪ *Rape   ; Fener Balığı
▪ *Espada  ; Kılıç Balığı
▪ Gambas  ; karides
▪ Langostino  ; büyük karides
▪ Langosta  ; istakoz
▪ Cangrejo  ; yengeç
▪ Navajas  ; deniz çakısı
▪ Mejillon  ; midye
▪ Almeja  ; deniz tarağı

▪  Genellikle ana yemeklerde et ve deniz ürünlerinde sos ile servis yapılmaktadır. Yemeklerinizde sosun ayrıca servis edilmesini istiyorsanız “salsa aparte por favor” (lütfen sosu ayrıca alalım!) diyerek mutlaka belirtmeniz gerekir.

• *İÇECEKLER*

o *Su* (tüm gezi esnasında şişe su tercih edilmelidir)
▪ Agua con gas (agua kon gas; maden suyu)
▪ Agua sin gas (normal su)

o *Kahveler*
 İspanyollar en çok kahveye düşkündür
▪ Cafe con leche (kafe kon leçe; sütlü kahve)
▪ Cortado (kortado; az sütlü espresso, çok tercih edilir)
▪ Cafe solo (kafe solo; sade kahve)

o *Çaylar*
▪ Te negro, te clasico (normal siyah çay, İspanyollar nerdeyse tüketmez, sallama çay usülü)
▪ Manzanilla (manzaniyya; papatya çayı, tercih edilir)
▪ Tila (ıhlamur)
▪ Jasmin (yasmin; yasemin çayı)

o *Horchata*
 (orçata; soğuk bir içecektir)
▪ Horchata de almendra (bademli)
▪ Horchata de chufa (orçata de çufa; kaplan yemişi içerir) *Chufa yerfıstığı benzeri bir kök bitkisi olup sadece Valensiya şehrinde yetişmektedir. Beyin üzerinde yüksek olumlu tesirleri bulunur. Valencia şehrinde tadım yapacağız.

Horchata

o Zumo de naranja
 (zumo de naranha; portakal suyu, İspanya narenciye üretimi konusunda Dünyanın ilk sıralarındadır)

o Gaseosa, Lemonade (Gazlı Limonata)

o *Şaraplar*
▪ Vino tinto (kırmızı şarap)
▪ Vino blanco (beyaz şarap)
▪ Vino rosado (roze şarap)
▪ Cava (kava; köpüklü şarap, Katalan şampanyası olarakta geçer, Barcelona'nın meşhur içkisidir)
 *La Rioja (la rioha) İspanya’nın en büyük ve en ünlü şarap bölgesidir ve markasıdır, Penedes, Jerez (Herez) bölge ve markaları da tercih edilebilir. 

o *Sherry*
( şerri; Endülüs bölgesinin Jerez de la Frontera bölgesindeki bodega’larında (mahzen) üretilen şaraplardır. Sek ve hafif olanı “fino” aperitif olarak çok tercih edilir, kehribar renkli “amontillado” (amontiyyado) daha sert, “oloroso” (kokulu kırmızı) daha güçlüdür.)

o *Sangria*
(kırmızı şarap, gazlı limonata ve meyve parçaları ile hazırlanan bir karışımdır. İspanya’nın en popüler hafif alkollü içeceğidir. Nerdeyse tüm mekanlarda servis edilir) 

Sangria

o *Cerveza*
(serveza; İspanya’da bira ile su İspanyollar açısından birbirine eş tutulabilir. San Miguel, Cruzcampo, Alhambra, Mahou ülkenin en ünlü bira markalarıdır. Alkolsüz bira tercih edilirse hemen hemen her yerde bulunabilir. Mekanlarda “caña” (kanya) istediğinizde fıçı bira getirirler. “de cristal” istediğinizde cam şişe olarak anlaşılır.)

o *Likörler*
(yemek sonrası sindirime yardımcı olarak mutlaka kahve ve likör tüketilir)
▪ Anis ( anason )
▪ Pacharán ( çakal eriği )
▪ Vainilla ( vanilya )
▪ Ponche (yıllandırılmış, otlar ile aromalandırılmış Brandy)

• *DONDURMA (HELADO)*
 o Okunuşu ‘elado’ olarak söylenir. İspanya dondurmaya karşı zaafı olan bir ülkedir dersek eksik söylemeyiz. Ülkedeki yüksek süt üretiminin büyük kısmı dondurma üretiminde kullanılır. Çeşitli yıllarda gastronomi yarışmalarında İspanya’nın çeşitli bölgelerinin birincilikleri sıradan hale gelmiştir. Özellikle ülkenin milli tatları diyebileceğimiz “turron” (bademli), “dulce de leche” (süt karameli), “crema catalana” (katalan usulü karamel, her yerde olmayabilir), ve Amerika kıtasının tropik meyveleri mutlaka denenmelidir. “Mango”, “aguacete” (avokado), “coco” (Hindistan cevizi), “merengada” denenebilir. 

• *TAPAS* 

Tapas İspanya mutfak kültüründe meze kelimesinin karşılığı olarak düşünülebilir. Sıcak ve soğuk aperitif yemek kültürü İspanya Tapas mutfağı olarak çok geniş bir yer tutar ve restoranların nerdeyse tamamında menülerde yer alır. Bunlardan en bilinen tapaslara bazı örnekler verebiliriz. Bunları genellikle restoranların menülerinden kontrol etmek veya oturmadan sormak gerekmektedir. 

Tapa Tapa'ya ait bir menü

o Pan con tomate
(pan kon tomate; bildiğimiz domates ve ekmek nefis zeytinyağı, genellikle deniz tuzu ve hafif sarımsak eşliğinde servis ediliyor. Neredeyse tüm mekanlarda talep edilirse yemek öncesi aperatif olarak getirilir veya birçok restoranda yemek ile birlikte sipariş verebilirsiniz)

o Aceitunas
(aseitunas; yemeklik zeytin anlamında kullanılıyor ve genellikle yemek öncesi veya sadece tapas sunulan mekanlarda pan con tomate ile birlikte servis edilir.)

o Berenjena con miel
(berenhena kon miel; fileto kesilmiş patlıcan kızartması üzerine hafif bal gezdirilmiş bu tapaslar İspanya tapas mutfağının en popülerlerinden biridir, tüm mekanlarda bulunmaz, menüye bakarak veya restorana sorarak öğrenmeniz gerekir)

o Alcachofas
(alkaçofas; İspanya Endülüs bölgesinin enginarları dünyaca ün yapmıştır. Ülkemizde de Ege ve aslen eskiden Karadeniz bölgesinin en önemli ürünlerinden biri olan enginar İspanya tapas lezzetlerinin en favori olanları arasındadır ve özellikle yaprakları ile birlikte işlenen enginarlar değişik tarzlarda çok lezzetli tapas çeşitleri oluşturur. Tüm restoranlarda bulunmaz, menüye bakarak veya “camarero” yani garsonlara sorarak öğrenmeniz gerekir.)

o Pimientos de Padron
(pimientos de padron; İspanya tapas mutfağının efsanesi olarak anılmaktadır. İspanyol biberleri kızartılarak yeşil yeşil hafif zeytinyağı ve deniz tuzu ile servis edilir. Biberler tamamen tatlı olup nadiren acı olanına rastlayabilirsiniz. Toplam birkaç tabak pimientos de padron içerisinden belki bir tane acısı size denk gelebilir, dikkat etmek gerekir 😊 Tüm restoranlarda bulunmaz, menüden veya restorandan kontrol etmek gerekir.)

o Patatas Bravas
(patatas bravas; elma dilimleri veya benzer şekillerde haşlanarak kızartılmış patatesler İspanya’nın en bilinen ve beğenilen tapasları arasındadır. Yanında “allioli” (ayyi oyi) sosunu istemeyi sakın unutmayın. ) 

Patatas Bravas 

o Almendras fritas
(almendras fritas; kızarmış bademler)

o Calamares fritos
(kalamares fritos; una batırılıp zeytinyağında kızartılan kalamar halkaları ve duyargalarıdır. Yanında limon istemeyi unutmayın)

o Albondigas
(albondigas; küçük köfte topları anlamına gelmektedir. Genellikle değişik soslara bandırılarak sunulan ve içerisinde sebze, et, tavuk, balık ve değişik deniz ürünleri olabilir)

o Queso Manchego
(keso mançego; İspanya’nın en meşhur peyniridir. Gravyer peyniri olarak genellikle keçi, koyun ve inek peyniri karışık yapılır)

o Seta, fungi
(mantar İspanya mutfağının tapaslarında vazgeçilmezdir. Birçok restoranda değişik soslar eşliğinde sunulmaktadır.)

o Esparragos
(Kuşkonmaz, İspanya’nın favorilerindendir)

o Gambas a la plancha
(gambas ala planca; ızgara karidesler)

o Gambas al ajillo
(gambas al ahiyyo; sarımsak sosta karides)

o Salpicon de mariscos
(kabuklu deniz ürünleri)

o Chorizo
(çorizo; sosisler genel olarak domuz etinden üretiliyor, sormak gerekir)

o Jamon Serrano
(hamon serrano; pastırmalar tamamen domuz etinden üretilmektedir.)

o Tortilla
(tortiyya; patatesli İspanyol omlet, mutlaka denemek gerekir.)

o Bocadillo
(bokadiyyo; sandviçler, Türkiye’deki tost kültürümüze benzetebilirsiniz) 

Bazı tapas isimleri; en çok karşılaşılanlar (yukarıdakilere ek olarak)

Alitas de pollo  Tavuk kanadı
Almejas  Deniz tarağı
Boquerones  Hamsi
Callos   İşkembe
Costillas  Pirzola
Mejillones  Midye, büyük
Sepia   Sübye
Pescaditos  balık tava
Rabo de Toro  Boğa kuyruğu

 Alışverişlerinizde ve Restoranlarda Gerekli Olabilecek İspanyolca Bazı Kelime ve Kalıplar

¡hola! (ola) [merhaba]
¿que tal? (ke tal?) [nasılsın?]
¡buenos dias! [günaydın, iyi günler]
¿cuanto cuesta? (kuanto kuesta) [fiyatı ne kadar]
¡la cuenta por favor! (la kuenta por favor) [hesap lütfen]
un [bir] dos [iki] tres [üç] cuatro (kuatro) [dört] cinco (sinko) [beş] seis [altı] siete [yedi] ocho (oço) [sekiz] nueve [dokuz] diez [on] veinte (beinte) [yirmi] cincuenta (sinkuenta) [elli] cien (siyen) [yüz]
¡adios! (adyos) [hoşçakal]
¡hasta luego! (asta logo) [görüşmek üzere]
mañana (manyana) [yarın] *aynı zamanda ispanyolcada 'aman boşver hallederiz' manasında en çok kullanılan sözcüktür
bien (biyen) [iyi, güzel] *insanlar ve durumlar için kullanılır. Iyiyim veya hmm, iyi anlamına gelir.
bueno [iyi, güzel] *eşyalar, yemekler, içecekler ve nesneler için kullanılır.